Yeşim Grubu Genel Özellikleri

İki tür yeşimden biri jadeit, sodyum alüminyum silikat (NaAlSi2O6), diğeri ise nefrit, kalsiyum magnezyum demir silikattır (Ca2(Mg,Fe)5Si8O22(OH)2). Yeşim doğada küçük parçalar halinde bulunur. Jadeit nefritten daha nadirdir ve daha değerlidir. Her ne kadar yeşim binlerce yıldır bilinse ve kullanılsa da, yeşim olarak anılan taşların aslında iki farklı mineral türü olduğu ancak 1863'de keşfedilmiştir. Yeşimin sertliği Mohs sertlik skalasında 6,5 - 7,0 arasında yer almaktadır.

En çok yeşil ve tonları renge sahip olması yanında, mücevher olarak kullanıldığında siyah, gri, kırmızı, mavi renkleri yeşime özel adlar kazandırır. Dünya üzerinde en zengin yeşim yatakları Burma, Çin, Yeni Zelanda ve Meksika'da bulunur. Hotan, Yarkent, Türkistan veBaykal Gölü yakınlarında eskiden beri yeşim elde edilmektedir. Müzelerde yeşimden yapılmış Çin, Buda, Aztek küçük heykel ve sanat eserleri sergilenmektedir.

Yeşimin bir sanat ham maddesi olarak kullanılması onun birbirine sıkı kenetlenmiş kristal yapısından ileri gelir. Bu özelliği, yeşime çok ince oyma işçiliği yapılmasına imkân sağlar. Mermerden çok sert olduğu için iklim şartlarına dayanıklıdır.

Süstaşı ticaretinde kullanılan “jade” terimi, aslında iki minerale işaret eder; jadeit (piroksen grubu) (Na(Al,Fe)Si2O6) ve nefrit (amfibol grubu) [Ca2(Mg, Fe)5Si8O22(OH)2] [3, 4, 5, 6, 7]. Bununla beraber, jadeit, kimyasal bileşim açısından nefritten farklıdır ve oldukça doygun renk, daha yüksek derecede yarı saydamlık, daha yüksek sertlik ve camsı bir görünüm sergiler. Üstün özelliklerinden dolayı, jadeit, sanat ve süstaşı koleksiyoncuları arasında “Jade” tercihi olarak kısa sürede nefritin yerine geçmiştir


Türkiye’deki bölgelerde rapor edilen ham yeşil jadeit oluşumlarının varlığı (maden yatakları) çok nadirdir. Avrupa’da Batı Alpler ve Avusturya, jadeit mineralinin ve jadeitik-jade malzemesinin (içeriğindeki bazı diğer minerallerle birlikte) ana kaynağı olarak görünür. Bununla beraber, mor renkli jade malzemesi, 1970’li yıllarda, Türkiye’de sadece bir bölgede bulunmuştur.Harmancık-Bursa bölgesini kapsayan jeolojik çalışmaların yüzeysel ve daha sonradan detaylı incelemeleri ortaya çıkarmıştır ki, bu kompakt malzeme kütlesi Geç Mesozoyik yaşlı düzenli mavişist metamorfik kuşağı ile Erken Senozoyik yaşlı sokulum yapmış granodiyorit arasındaki sınırda yer alan bir metamorfik zona aittir. Malzemenin tonlarca miktarı ticari olarak çıkartılmış ve 1980’lerden itibaren “Türk mor jade’si” özel ismiyle yurtdışına ihraç edilmeye devam etmektedir. Bu nedenle, hem parlatılmış birçok mor jade süstaşı objesi hem de işlenmemiş süstaşı örnekleri dünya genelindeki müzelerde ve özel koleksiyonlarda, orijini sadece Türkiye’nin Harmancık-Bursa bölgesindeki maden yatağı olduğu kabul edilerek, halen muhafaza edilmektedir.

Mor jade örnekleri, Bursa ilinin, Harmancık ilçesinin, Akpınar köyü yakınındaki bölgeden toplanmıştır. Dünya çapındaki birçok bölgede yataklanmış yeşil ve beyaz renkli jade’ler çok eski zamanlardan beri bilinse de, süstaşı kalitesindeki mor jade içeren zengin maden yatağı yeri şimdiye kadar literatürde bildirilmemiştir. Bu nedenle, dünyanın tek bilinen mor jade kaynağı, jeolojik olarak incelenmiş bu bölge içerisinde bulunur. Mor jade malzemesinin en tipik ham blokları Akpınar yakınında yer alan, halen işletilmeyen sahadan elde edilmiştir. Kaba kristalinden ziyade ince taneli (finegrained) olan bu kütlesel malzeme, çeşitli süstaşı objeleri olarak kesilmeye çok uygundur. 




"Jadeit"in "esas itibariyle bir Aluminyum ve Sodyum tuzu" olduğu ayrıca "umumiyetle az miktarda demir Kalsiyum ve magnezyum 
ihtiva et"tiği "madenlerin piroksen  grubuna ait olup formülü'nün "Na Al Si206 " olduğu "Nefritin "umumiyetle magnezyumun yerini alan küçük  bir miktar demiri havi olan bir kalsiyum ve magnezyum tuzu" olduğu "madenlerin Amfibol  grubuna ait olup formülü"nün "Ca Mg3 (Sio3)4 oldu ğu," her iki taşın da çok sert bulunduğu kaydedilmiş  ve  şu örnek verilmiş tir: "Meselâ küp  şeklinde 2.5 santimlik bir Nephrite'i kırmak için 50 tonluk bir bas ınç gerek" ti ği "münasip  ş ekilde kesilmiş  Jade taşı  vurulduğunda titreşimi nisbeten uzun zaman sürdür" düğü, "bu yüzden bazı  ses âletleri"nin yap ılmasında kullanıldığı , renginin siyahtan, kahverengi — ye şil ve beyaza kadar çeşitli olduğu, "dış  görünüşteki benzerlik yüzünden Sauss ırıte, Boweınte, Californite, Verdıte gibi madenlerle karıştırıldıgı" yâni, bunlardan ayırt edilemediğinin de vâki olduğu, Çinlilerin Ya de (Jade) yi bütün kıymetli taşlardan üstün tuttukları , "Çin kelimesi Yu (ve Japonca mütekabili) sadece Jade'yi de ğil, aynı  zamanda merhamet, tevazu, cesaret, adalet ve irfan gibi be ş " ana fazileti, meziyeti ifade etti ği, 
sertliğine rağmen jade'nin. bilhassa Çin'de işlendiği ve Jade'nin gerek Asya ve gerek diğer ülkelerde bulundu ğu yerler zikredilmektedir.
84 
 Yadeni Asya ve gerek diğer ülkelerde bulundu ğu yerler zikredilmektedir.
84 
 Yadenin, Çin'in muhtelif eyaletlerinde, Tibet v. b. ülkelerinde bulunduğu, Nefrit'in, Yeni Zelânda, Güney Islanda, Yeni Kaliforniya'da, Sibirya'da (At Batugol), (Lake Baykal), Alaska'da, Çin'de oldu ğu ve 
bilhassa Batı  Türkistan'da, Karakaş  ve Yarkent'te ve "Kuen Lun" 
dağlarında bulunduğu anlatılmaktadır. 85 






İki tür yeşimden biri jadeit, sodyum alüminyum silikat (NaAlSi2O6), diğeri ise nefrit, kalsiyum magnezyum demir silikattır (Ca2(Mg,Fe)5Si8O22(OH)2). Yeşim doğada küçük parçalar halinde bulunur. Jadeit nefritten daha nadirdir ve daha değerlidir. Her ne kadar yeşim binlerce yıldır bilinse ve kullanılsa da, yeşim olarak anılan taşların aslında iki farklı mineral türü olduğu ancak 1863'de keşfedilmiştir. Yeşimin sertliği 6.5 - 7.0 arasındadır.